شیرین‌کننده‌های مصنوعی و اثرات آن‌ها

امروزه با توجه به افزایش دیابت و همچنین افزایش اهمیت مردم به استفاده از غذاهای سالم و بدون شکر، بسیاری از محصولات غذایی تولید شده فاقد شکر هستند و از جایگزین‌هایی برای ایجاد طعم شیرین آن‌ها استفاده می‌شود.

اما این جایگزین‌ها چه هستند؟ شیرین کننده‌های مصنوعی چه ویژگی‌هایی دارند و مصرف آن‌ها چه اثراتی بر بدن افراد خواهد داشت؟

شیرین کننده چیست و چه انواعی دارد؟

شیرین کننده‌ها جایگزین‌های محبوب و بسیار پر مصرف شکر هستند که طعم شیرین یکسان و تقویت شده‌ای را ارائه می‌دهند در حالی که کالری بسیار کمتری داشته یا به صورت کلی فاقد کالری هستند. این جایگزین‌های شکر می‌توانند نقش بسزایی در کاهش شیوع چاقی و دیابت نوع دوم داشته باشد.

امروزه با انواع مختلفی از جایگزین‌های شکر مواجه هستیم، از شیرین کننده‌های کاملا مصنوعی تا شیرین کننده‌های طبیعی.

به صورت کلی جایگزین‌های شکر را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ شیرین کننده‌های طبیعی و شیرین کننده‌های مصنوعی.

شیرین کننده‌های طبیعی

شیرین کننده‌های طبیعی جایگزین‌هایی برای قند هستند که می‌توان آن‌ها را از گیاهان استخراج کرد. نمونه‌ای از این شیرین کننده‌ها استویا است که تنها شیرین کننده طبیعی است که تاکنون به تایید سازمان غذا و دارو (FDA) رسیده است.

دسته دیگری از این شیرین کننده‌ها پلی‌ اُل‌ها (الکل‌های قند) هستند که بیشترین کاربرد را در بین انواع مختلف شیرین کننده‌ها دارند. الکل‌های قند به طور طبیعی در برخی از میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند. برخی از این قندها عبارتند از زایلیتول، سوربیتول، مانیتول و اریتریتول. این مواد کالری کمتری نسبت به شکر دارند و همچنین برخی از آن‌ها شیرینی بیشتری نیز نسبت به شکر فراهم می‌سازند.

این شیرین کننده‌ها دارای خواص بسیاری مانند جلوگیری از پوسیدگی دندان هستند (خواص زایلیتول را می توانید در مقاله با لینک مقابل مطالعه کنید: فواید زایلیتول )

شیرین کننده‌های مصنوعی

شیرین کننده‌های مصنوعی، جایگزین‌های شیمیایی هستند که به طور طبیعی تولید نشده و غالبا به صورت آزمایشگاهی تولید می‌شوند. برخی از انواع این شیرین کننده‌ها عبارتند از ساخارین، آسپارتام، نئوتام، سوکرالوز و آسه سولفام پتاسیم.

این مواد از ترکیبات شیمیایی شامل سولفونامیدها، محصولات جانبی ساکارز، پپتیدها و مشتقات آن‌ها ساخته می‌شوند. این شیرین کننده‌ها قدرت بالاتری در شیرین کنندگی، نسبت به شکر دارند (برخی از آن‌ها می‌توانند 200 برابر تا 13000 برابر شیرین‌تر از شکر باشند) و به همین منظور در برخی از نوشیدنی‌ها و محصولات خوراکی شیرین از جمله آب نبات به کار می‌روند.

انواع شیرین کننده‌های مصنوعی

• آسپارتام در سال 1965 کشف شد و در طیف گسترده‌ای از غذاها و نوشیدنی‌ها و تنقلات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده دارای طعمی 200 برابر شیرین‌تر از شکر است و کالری کمتری نسبت به شکر دارد. تحقیقات نشان داده است استفاده از آسپارتام در دوزهای بالا و طولانی مدت، اثرات سرطان‌زا به دنبال خواهد داشت.
• ساخارین در سال 1879 کشف و در مدت کوتاهی پس از کشف، به صورت تجاری مورد استفاده قرار گرفت. ساخارین 200 تا 700 برابر شیرین‌تر از شکر است. تولید این ماده آسان بوده و در مقابل حرارت پایدار می‌باشد به همین سبب همچنان در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. عده‌ای بر این باورند که مصرف ساخارین باعث سرطان می‌شود، همچنین مزه تلخ آن نیز یکی از دلایلی است که باعث شده است استفاده از این شیرین کننده کمتر شود.
• سوکرالوز نیز شیرین کننده‌ای مصنوعی است که به تطبیق پذیری اش شناخته می‌شود. این ماده می‌تواند به عنوان جایگزین شکر در محصولات پخته شده و غذاهای فرآوری شده و میوه‌های کنسرو شده و محصولات لبنی یافت شوند. شیرینی سوکرالوز 600 برابر بیشتر از شکر است.

اثرات شیرین کننده‌های مصنوعی بر بدن

شیرین کننده‌های مصنوعی به ما این امکان را می‌دهند که کالری دریافتی از رژیم غذایی خود را در عین لذت بردن از طعم شیرین کاهش دهیم، اما افراط در غذاها و نوشیدنی‌های شیرین را نیز آسان می‌کند.

از طرفی مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که شیرین کننده‌های مصنوعی می‌توانند باعث افزایش وزن، تومور مغزی و سرطان شوند، هر چند که برای اثبات این آثار بر روی انسان‌ها نیاز به تحقیقات گسترده‌تری دارد.

برخی از اثرات شیرین کننده‌های مصنوعی بر فعالیت بدن به شرح زیر است:

تاثیر بر اشتها، هوس و وزن افراد

شیرین کننده‌های مصنوعی می‌توانند پاسخ متابولیک بدن را گیج کنند. موادی با شیرینی بالا و بدون کالری ممکن است بر ارتباط طبیعی بین درک طعم و دریافت کالری را مختل سازد و به طور بالقوه منجر به پرخوری و افزایش وزن شود.

مطالعه‌ای نشان داد افرادی که اغلب از نوشیدنی‌های حاوی شیرین کننده مصنوعی استفاده می‌کردند، BMI بالاتری داشتند و 2.7% الی 7.1% بیشتر از سایر افراد وزن اضافه کردند. مطالعات نشان داده‌اند که آب شیرین شده با آسپارتام در مقایسه با گلوکز یا آب به تنهایی، باعث افزایش اشتها و گرسنگی در افراد می‌شود.

همچنین بر خلاف انتظاری که از شیرین کننده‌های جایگزین شکر وجود دارد، شیرین کننده‌های مصنوعی هوس و میل شما به غذاهای شیرین را افزایش می‌دهند. شیرین کننده‌های مصنوعی به دلیل اینکه شدت شیرینی بسیار بالاتری نسبت به شکر دارند باعث می‌شوند، جوانه‌های چشایی طعم شیرین بیشتری را ترجیح دهند و درک شیرینی طبیعی موجود در غذاها را به چالش بکشند.

تاثیر بر میگرن

افراد مستعد میگرن ممکن است با مصرف شیرین کننده‌های مصنوعی، دفعات و شدت سردرد بیشتری را تجربه کنند. مطالعه‌ای در موسسه علوم اعصاب دانشگاه سینسیناتی گاردنر، ارتباط بین آسپارتام و سردرد در افراد مبتلا به میگرن را نشان داده است. البته باید توجه داشت این سردرد ممکن است پس از استفاده طولانی مدت از شیرین کننده‌های مصنوعی در نوشیدنی‌های رژیمی رخ دهد و لزوما بعد از یک وعده مصرف اتفاق نمی‌افتد.

تاثیر بر سلامت روده

براساس یافته‌های مطالعات و بررسی‌های مدل‌های حیوانی، محققان ادعا می‌کنند که شیرین کننده‌های مصنوعی می‌توانند بر ترکیب و عملکرد میکروبیوتای روده تاثیر بگذارند. محققان با افزودن ساخارین، سوکرالوز و آسپارتام به آب آشامیدنی موش‌ها، تاثیرات این شیرین کننده‌ها را بر عملکرد سیستم متابولیک آن‌ها بررسی کردند. یازده هفته پس از این آزمایش مشخص شد موش‌هایی که از محلول آب و شیرین کننده‌های مصنوعی مصرف کرده بودند نسبت به سایر موش‌هایی که آب، گلوکز یا ساکارز را به تنهایی مصرف می‌کردند، دچار عدم تحمل گلوکز شده بودند.

همچنین مطالعات نشان می‌دهد استفاده از این شیرین کننده‌ها در دوز بالا و مدت زمان طولانی باعث تشکیل بیوفیلم‌ها و افزایش چسبندگی و تهاجم باکتری‌ها به سلول ‌های روده انسان می‌شود. این پدیده باعث پیامدهایی برای جنبه‌های مختلف سلامتی از جمله هضم غذا و عملکرد سیستم ایمنی داشته باشد و در شرایط شدیدتر منجر به عفونت شود.

همانطور که اشاره شد استفاده از شیرین کننده‌های مختلف به عنوان جایگزین شکر یکی از ترندهای صنعت غذا می‌باشد و تاثیرات مثبت فراوانی نیز بر سلامت افراد خواهد داشت. اما در انتخاب محصولات غذایی حاوی جایگزین‌های شکر باید به نوع شیرین کننده موجود در آن دقت نماییم.

استفاده از محصولات حاوی شیرین کننده‌هایی مانند آسپارتام و ساخارین در طولانی مدت تاثیراتی منفی بر سلامت افراد خواهد داشت در حالی که با انتخاب محصولات حاوی شیرین کننده‌های طبیعی و کاربردی مانند زایلیتول علاوه بر اینکه از شکر و عوارض و بیماری‌های ناشی از آن اجتناب کرده‌اید، می‌توانید از فواید این عناصر هم بهره‌مند شوید.

بایودنت همواره دغدغه سلامت مصرف کنندگان خود را داشته است و با توجه به عوارض ناشی از شیرین کننده‌هایی مانند آسپارتام، آدامس‌هایی 100 درصد بدون شکر و فاقد آسپارتام تولید کرده است و از زایلیتول برای شیرین سازی محصولات خود استفاده نموده است. (برای اطلاعات بیشتر درخصوص زایلیتول می‌توانید مقاله زایلیتول و سلامت دهان و دندان را مطالعه نمایید).